In mijn blog van vorige week beschreef ik mijn eigen ervaring met het aanvragen van de bijstand, en de keuze om het niet te doen. Het had gevolgen voor mij op lichamelijk en geestelijk vlak omdat ik ervoor koos mijn grenzen te negeren en te gaan werken.
Kon ik dan niet de ziektewet in? De WIA?
Het antwoord was helaas nee. Mijn ziekte, fibromyalgie, wordt tot op de dag van vandaag niet echt erkend door het UWV en daardoor is het vrijwel onmogelijk om enkel op grond daarvan een gedeeltelijke of volledige afkeuring te krijgen. Maar ik was toch 100% afgekeurd? Dat klopt. Op psychische gronden.
En omdat werk vinden niet lukte, ik zonder inkomen kwam te zitten en geen enkele buffer had na mijn scheiding, was de weg richting de bijstand de enige die ik nog kon bewandelen op dat moment. Ja, ik ben gaan werken. Maar tegen welke prijs?
Als ik mensen dit verhaal vertel, dan is al heel snel de conclusie: je kon gewoon werken, dus die bijstand is nooit nodig geweest. Waarom vroeg je hem dan wel aan? Omdat ik op dat moment in een enorme wervelstorm zat. De scheiding met alle moeilijke keuzes die erbij hoorden, schulden, een opleiding die ik niet af kon maken, chronisch gebrek aan geld, ik liep bij de GGZ om dingen te verwerken, was net verhuisd, had geen sociale kring meer en moest volledig opnieuw beginnen. En midden in die storm moest ik dan ook nog werk gaan vinden wat ik daadwerkelijk aan kon terwijl zowel mijn lichaam als mijn geest zich moesten aanpassen aan de nieuwe situatie en wat te combineren was met de omgangsregeling die ik op dat moment had. Ik werd nergens aangenomen want er zat een te groot gat in mijn CV, ik had geen opleidingen, ik was chronisch ziek, te oud, te duur. Of je hoort gewoon helemaal niks meer.
In die storm, die wanhoop die je op dat moment voelt omdat je het licht aan het einde van de tunnel niet ziet, daar heb je juist het vangnet van de overheid nodig.
Al is het maar om ‘s nachts überhaupt een keer te kunnen slapen in plaats van te piekeren over hoe je je rekeningen gaat betalen of boodschappen moet doen. Om gewoon, al dan niet tijdelijk, te weten dat er aan het einde van de maand geld op je rekening wordt gestort en dat je weet hoeveel dat is. Dat je de rekeningen kan betalen. Die rust die die zekerheid alleen al geeft…
Die rust, die is goud waard.
En in die rust zit mijn overtuiging over hoe we ons sociale zekerheidsstelsel in zouden moeten richten. Als een écht vangnet op het moment dat mensen het nodig hebben. En waarbij denken op de langere termijn de norm is, in plaats van alles op de korte termijn weer af te willen bouwen. Natuurlijk valt er voor dat laatste wat te zeggen; we betalen allemaal belasting en willen dat dit zo eerlijk mogelijk wordt uitgegeven. Maar zie de verschillen als het komt op mijn situatie van zes jaar geleden:
Korte termijn: ik had geen inkomen, ben gaan werken waarbij ik mijn eigen grenzen overschreed en moest op de langere termijn meerdere keren een beroep doen op mijn huisarts en andere gezondheidszorg, de ziektewet en de GGZ. Daarnaast verdiende ik een onstabiel inkomen en maakte dus ook schulden, die de maatschappij ook veel geld kosten.
Lange termijn: ik zou bijstand/een uitkering ontvangen tot mijn leven weer iets rustiger was, een baan zoeken die bij mij en mijn beperkingen past en duurzaam uitstromen uit de bijstand/uitkering zonder (veel) extra belasting van ons sociale stelsel en de gezondheidszorg. Onderaan de streep had deze periode misschien een half jaar hoeven duren. Een half jaar waarin ik de zekerheid van inkomen kreeg vanuit de overheid, mezelf weer bij elkaar kon rapen en met een gezonde dosis enthousiasme naar een passende baan kon, of zelfs weer met mijn opleiding had kunnen starten. Ik had mijn schulden af kunnen betalen voor een groot deel en mij kunnen focussen op alles wat er om me heen gebeurde.
Lees je het verschil al?
Omdat we vaak zo op de korte termijn denken en mensen zo snel mogelijk de bijstand uit willen jagen door ze vooral financieel te ‘prikkelen’, dwingen we mensen tot handelingen waar ze vaak nog helemaal niet aan toe zijn. Het gevolg: men maakt schulden, komt in de GGZ of andere gezondheidszorg terecht, moet een beroep doen op WW of ZW, stroomt net zo snel de bijstand weer in als dat men eruit is gekomen of raakt nog verder in isolatie. De maatschappelijke kosten voor het korte termijn denken zijn op de langere termijn vele malen hoger dan die paar maanden dat je de bijstand extra uit moet keren. En dan hebben we de psychische schade en de deuk die je vertrouwen oploopt van zo’n achtbaan nog niet eens meegenomen.
Ik heb een stelsel bedacht waarin de bijstand weer een echt vangnet wordt. Waar men eerst even de rust en de begeleiding krijgt om te kijken naar wat men nodig heeft. Als ik dat vertaal naar mijn eigen situatie toen, zou dat al zeker de helft aan administratie schelen die ik toen in had moeten leveren. Het UWV had nog lekker even kunnen wachten en ik had mij direct ingeschreven bij de gemeente. Na een intakegesprek met de consulent daar was mij een tweede gesprek aangeboden met een budgetcoach om te kijken hoe mijn situatie als nu alleenstaande moeder ervoor stond, welke schulden ik had en hoe ik deze op zou kunnen lossen. Zo hadden we samen op dat gebied al een stuk rust gecreëerd.
En door. Hoe gaat het verder met je? Ik liep bij de GGZ om o.a mijn scheiding te verwerken en had veel last van angsten en een behoorlijke terugval qua depressie en andere diagnoses. Niet de beste bodem om een nieuw bestaan op te bouwen, dus na een gesprek met maatschappelijk werk is besloten mij even twee maanden rust te geven zodat ik rustig alles kon doorlopen, verwerken en kon leren om op eigen benen te staan.
Na die twee maanden ging het een stuk beter, mijn leven was in een rustiger vaarwater terecht gekomen en ik kon door naar de volgende stap. Wie ben ik, wat kan ik, wat heb ik gedaan? Het UWV gaat meekijken, want ik ga mezelf nu inschrijven als werkzoekende. Mijn CV is een hele diverse gatenkaas door mijn chronische ziekte, maar uit de berg cursussen die ik heb gedaan blijkt dat ik graag leer. Is het mogelijk om mijn opleiding weer te vervolgen? Dan gaan we dat proberen. Lukt dat niet, helaas. Dan gaan we kijken wat er bij je past. Krijg je een baan aangeboden waarover je twijfelt of het haalbaar is? Je krijgt drie keer de kans om een baan af te wijzen omdat het niet rond te breien is, financieel of lichamelijk (bijvoorbeeld omdat de OV kosten te hoog zouden worden, of de diensten te onregelmatig). Bij het zoeken naar werk wordt rekening gehouden met mijn eigen kunnen, mijn zoon en mijn chronische ziekte.
Gefeliciteerd! We zijn vier maanden verder en ik heb een baan gevonden. De bijstand wordt gestopt, het komende half jaar mag ik mijn consulent altijd nog bellen en krijg ik nazorg voor als ik vragen heb of ik financieel even de draad kwijt ben omdat mijn situatie nu anders is. Daarna sluiten ze het dossier en wensen ze mij veel geluk. Wordt mijn (half) jaarcontract niet verlengd? Dan kan ik ook bellen en zorgen ze voor een versnelde procedure terug de bijstand in, waarbij de riedel weer opnieuw begint. In totaal heb ik slechts zeven maanden fictieve bijstand gekregen in mijn verhaal.
En dát is een vangnet.
Het klinkt misschien allemaal heel omslachtig en als een soort verwennerij, maar is dit niet precies wat mensen nodig hebben op het moment dat ze de overheid nodig hebben? Op dit moment zijn er zoveel organisaties, loketten en regelingen dat men naast de storm in het eigen leven ook nog een enorme administratieve storm te verwerken krijgt. Inschrijven bij het UWV, je melden bij de gemeente, dan weer naar een baancoach, een re-integratiebureau, terug naar de gemeente voor extra potjes en subsidies, inschrijven bij de voedsel- en kledingbank en ga zo maar door. En dat allemaal met hun eigen regels, eigen papierwerk, eigen eisen.
En allemaal tijdelijk, allemaal korte termijn. Op dit moment zit 55% van de mensen in de bijstand er langer dan 5 jaar in. Dit zijn veelal ook chronisch zieken en gehandicapten die niet in aanmerking komen voor de WIA of WaJong, maar ook mensen met complexe problemen die veel begeleiding nodig hebben om hun leven weer op de rit te krijgen of mensen die ouder dan 45 zijn en bijna niet meer aan het werk komen.
Omdat ons stelsel zo op de korte termijn is ingericht, zal deze groep mensen alleen maar groeien, waarbij je bijna met zekerheid kan zeggen dat als men al zo lang in de bijstand zit, het alleen maar moeilijker wordt om eruit te komen. Want bedenk zelf eens: als je ziek uitvalt, dan zeggen we als maatschappij: neem je tijd, zorg dat je goed herstelt! Het UWV staat voor je klaar. Maar val je zover terug door onverwachte gebeurtenissen dat je de bijstand in moet? Dan wordt je nog harder gedrilt dan de gemiddelde soldaat en moet je er zo snel mogelijk weer uit. Is dat niet raar?
Laten we daarom kiezen voor een oplossing op de langere termijn. Ja, dan zitten ze even in de bijstand zonder werk te zoeken. Maar het grootste deel zal er niet langer dan een jaar of twee in zitten. En doen ze dat wel, dan is dat ook goed. De overheid is er om voor mensen te zorgen als zij het zelf (tijdelijk) niet meer kunnen. Laten we dat dan doen ook.